De enkel is het gewricht tussen het onderbeen en de voet. De twee botten van het onderbeen, het scheenbeen en het kuitbeen, vormen de enkelvork. Het sprongbeen van de voet past hier precies tussen. Door een samenspel van spieren en banden wordt de enkel voldoende gestabiliseerd, maar is deze ook voldoende mobiel om mee te wandelen, springen, draaien, etc. Er wordt een hoop van onze enkels gevraagd in het dagelijks leven! Een enkelklacht kan dan ook erg hinderlijk zijn. Lees hier meer over verschillende enkelklachten.
Acute en chronische enkelklachten
Er bestaat een verschil tussen acute en chronische enkelklachten. Dit wordt bepaald door de tijdsduur. Bij acute klachten zijn de klachten minder dan zes weken aanwezig. Indien klachten langer duren dan drie maanden aanwezig zijn, spreekt men van chronische klachten. De term ‘chronisch’ kan doen vermoeden dat deze klachten niet meer zullen verdwijnen, maar dit is gelukkig onterecht. Echter bepaalt het wel een verschil in de behandeling. Het is daarom belangrijk hier een onderscheid in te maken voor de juiste aanpak van de enkelklacht.
Oorzaken enkelklachten
Enkelklachten kunnen door veel verschillende oorzaken ontstaan. De meeste voorkomende oorzaak is een verzwikking door een misstap of een sportongeval.
Echter kunnen enkelklachten ook ontstaan door een (langdurige) overbelasting of een verkeerde belasting, bijvoorbeeld door een verkeerd beweegpatroon. Enkelklachten zijn vaak gerelateerd aan het sporten, maar ook bij niet-sporters kunnen enkelklachten ontstaan.
Instabiliteit van de enkel is een andere oorzaak van veel (langdurige of terugkerende) enkelklachten. Dit kan bijvoorbeeld ontstaan door een niet goed herstelde blessure van de enkelbanden. Meestal vindt er hierdoor vaker een verzwikking plaats dan normaal. Ook moeten door de instabiliteit de omliggende onderbeenspieren harder moeten werken, waardoor er een overbelasting kan ontstaan. Instabiliteit resulteert in het vaker omzwikken van de enkel en het verhoogd de kans op spier- en peesblessures.
Symptomen van enkelklachten
Er zijn verschillende symptomen waaraan je een enkelklacht kan herkennen. De symptomen kunnen erg uiteenlopen, afhankelijk van wat er aan de hand is. Zo zal er bij een acute enkelklacht door een verzwikking een heel ander beeld zijn dan bij een langzaam opkomende klacht. Mogelijke symptomen die kunnen voorkomen zijn:
- Pijn aan de binnen- en/of buitenzijde van het enkelgewricht
- Zwelling aan de binnen- en/of buitenzijde van het enkelgewricht (evt. met verkleuring)
- Een instabiel gevoel
- Herhaaldelijk door de enkel gaan
- Pijn met lopen
- Stijfheid van de enkel
- Zeurend gevoel rond de enkel en voet na belasten
- Verminderde kracht in de enkel en voet
Verschillende aandoeningen bij enkelklachten
Distorsie
Een enkeldistorsie ontstaat door het ‘door de enkel gaan’. Hierbij klapt de voet naar binnen (of minder vaak voorkomend: naar buiten) en worden de buitenste enkelbanden opgerekt. Soms is er ook sprake van een partiële scheur in de enkelbanden. Naast het letsel aan de banden, kunnen er ook spieren aangedaan raken. Soms kan de aanhechting van de spieren bij het bot afscheuren doordat er zo hard aan is getrokken. Dit noemt men een avulsiefractuur.
Fractuur (botbreuk)
Bij een flinke verstuiking of een (sport)ongeluk kan het zijn dat de enkel gebroken is. Dit betreft meestal het kuitbeen of het scheenbeen. Een indicatie van een breuk is het niet kunnen staan of lopen op de enkel gedurende vijf passen, direct nadat het is gebeurd, een afwijkende stand van de voet t.o.v. het onderbeen of pijn bij het door de arts of fysiotherapeut druk uitoefenen op enkele botpunten van de enkel en voet.
Spierblessures
Het onderbeen bestaat uit 12 spieren die zorgen voor beweging en stabiliteit in de aangrenzende gewrichten, zo ook in het enkelgewricht. Bij een verkeerde beweging, bijvoorbeeld met het sporten, kan het zijn dat er een spier geblesseerd raakt. Ook door een overbelasting, bijvoorbeeld door het te snel willen opbouwen van een activiteit met onvoldoende rust, kunnen de spieren gaan protesteren. Denk hierbij aan het ongetraind een lange wandeling maken of met het starten met hardlopen.
Peesblessures
Peesblessures ontstaan vaak door een langdurige overbelasting, meestal voortkomend uit repeterende belastingen. Dit kan een irritatie of ontsteking veroorzaken wanneer de pees hier onvoldoende sterk voor is. Dit uit zich vaak als een stekende lokale pijn met een bepaalde beweging.
Slijtage (atrose)
Bij artrose is er sprake van een afname van het kraakbeen in het gewricht. Dit kraakbeen zorgt er normaal gesproken voor dat de botstukken van het gewricht soepel langs elkaar heen kunnen bewegen. Het is een normaal verouderingsproces dat de kwaliteit van het kraakbeen afneemt en dit hoeft geen problemen te veroorzaken. Soms doet het dit echter wel door een samenspel van factoren, waardoor het gewricht niet meer zo goed kan bewegen en dit bewegen pijn veroorzaakt. Artrose kan ook in het enkelgewricht bestaan en zorgen voor klachten met bijvoorbeeld lopen. Dit is met name merkbaar in de ochtend of na een tijd stilgezeten te hebben.
Veelgestelde vragen rondom enkelklachten
Hoelang duren mijn enkelklachten?
Wanneer je door je enkel gaat, kan dit erg veel pijn doen. Het herstel kan bij een lichte verzwikking duren van enkele dagen tot een paar weken, maar gemiddeld gezien duurt het herstel bij een enkelverzwikking zes weken. Voor sportactiviteiten is de hersteltijd 12 weken. Bij andere enkelklachten kan de hersteltijd nog erg verschillend zijn. Met de revalidatie van een botbreuk is men wel een aantal maanden bezig en ook voor peesblessures duurt het herstel vaak enkele maanden.
Hoe komt het dat ik vaker door mijn enkel ga?
Wanneer je door je enkel gaat, worden de enkelbanden wat opgerekt. Hierdoor kan de enkel wat instabieler worden, omdat de banden wat meer mee gaan geven. Normaal gesproken kunnen de spieren rondom de enkel dit opvangen, zodat de banden goed kunnen herstellen. Door het te snel revalideren en te snel weer alles te willen doen, kan het zijn dat de spieren nog niet op tijd aan deze taak gewend zijn. Ook het te weinig oefenen kan ervoor zorgen dat de spieren nog niet in staat zijn om de enkel voldoende te stabiliseren.
Moet ik met krukken lopen?
Soms is het aan te raden om een tijdje met krukken te lopen. Door met krukken te lopen kan er wat druk op het gewricht worden weggehaald waardoor de enkel kan herstellen. Over het algemeen is het verstandig om met krukken te lopen wanneer het normale looppatroon is verstoord. Dit kan bijvoorbeeld zijn wanneer je merkt dat je niet normaal kan afwikkelen, de ene pas groter is dan de andere of wanneer het volledig steun nemen op de voet pijn doet. De fysiotherapeut kan beoordelen of én welke manier van kruklopen (1 of 2 krukken, doorstappen of niet, etc) verstandig is.
Tips om enkelklachten te voorkomen
Het beste is natuurlijk om te voorkomen dat je enkelklachten krijgt. Natuurlijk is dit niet volledig te voorkomen, maar je kunt er zeker zelf wat aan doen om de kans op enkelklachten te verkleinen. De belangrijkste tips samengevat:
- Bouw elke nieuwe activiteit rustig op. Bij een nieuwe sport of een andere activiteit is het belangrijk om niet meteen tot het gaatje te gaan. Voornamelijk de spieren en pezen hebben tijd nodig om aan de nieuwe vorm van belasting te wennen. Bouw elke week iets op in belasting en zorg voor voldoende herstel tussendoor.
- Zorg voor goed schoeisel. Dit is voornamelijk van belang bij lange wandelingen. Door goed schoeisel worden de enkels en voeten voldoende ondersteund. Zorg ervoor dat de schoenen goed aansluiten, maar niet de voeten beknellen. Loop nieuw schoeisel altijd eerst in voordat je er een lange wandeling mee maakt.
- Train de spieren! De allerbelangrijkste tip is om je enkel- en voetspieren te versterken. Hoe sterker, hoe meer belasting het gewricht aankan zonder dat het een overbelasting veroorzaakt. Naast krachtoefeningen, zijn ook stabiliteitsoefeningen hierbij aan te raden.
Wanneer moet ik langs de fysio voor mijn enkelklachten?
Meestal ben je voor enkelklachten op de juiste plek bij de fysiotherapeut. De fysiotherapeut is namelijk bij uitstek de specialist van het houdings- en bewegingsapparaat. Deze kan door de enkel te onderzoeken een (vermoedelijke) diagnose stellen en een plan van aanpak maken om zo snel mogelijk te herstellen van de enkelklacht. Maar wanneer moet je nu aan de bel trekken bij jouw fysio?
- Wanneer jouw enkelklachten niet overgaan na een paar dagen rust
- Wanneer je vaak je enkel verzwikt
- Wanneer je niet weet wat de oorzaak is van jouw enkelklachten
- Wanneer de enkelklachten langzaam zijn ontstaan en niet vanzelf meer weggaan
Wanneer moet ik langs de dokter voor mijn enkelklachten?
Soms is het nodig om langs de dokter te gaan omdat er mogelijk meer nodig is dan alleen fysiotherapie of omdat er mogelijk ook andere dingen spelen. Het is belangrijk om naar een dokter te gaan wanneer:
- Er een vermoeden bestaat op een breuk (bijvoorbeeld wanneer er van de buitenkant een scheefstand is te zien)
- Er nachtelijke pijn aanwezig is (niet gerelateerd aan het bewegen)
- Er sprake is van koorts of ziek zijn, naast de enkelklachten
- De pijn zo hevig is dat er pijnmedicatie nodig is
Mogelijke behandelingen tegen enkelklachten
Bij een acute enkelklacht is voldoende rust in de eerste paar dagen erg belangrijk. Toch is het net zo belangrijk om het verantwoord bewegen zo snel mogelijk weer op te pakken. Dit voorkomt de kans dat je restklachten houdt. De fysiotherapeut kan u hier het beste advies over geven. Het kan zijn dat een tijd met krukken lopen wordt aangeraden. De fysiotherapeut kan soms ook de enkel intapen voor extra stabiliteit wanneer dit nodig is. Uiteindelijk is het bij alle enkelklachten belangrijk om oefeningen te doen. De fysiotherapeut geeft u gerichte oefentherapie voor de mobiliteit (beweeglijkheid), kracht, stabiliteit en coördinatie. Dit voorkomt dat de enkel instabiel wordt.
Ook bij chronische enkelklachten wordt oefentherapie aangeraden. Deze therapie wordt eventueel ondersteund met manuele therapie, dry needling, taping en/of massages wanneer dit door de fysiotherapeut nodig wordt geacht. Voor uitgebreide informatie over het therapeutisch proces kunt u dit document van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie raadplegen.
